Notka biograficzna prof. dr. hab. Stanisława Kopacza (1938-2020)
Profesora Honorowego Politechniki Rzeszowskiej i Akademii Technologicznej w Woroneżu
Prof. dr hab. Stanisław Marian Kopacz urodził się w 1938 roku w Hłuboczku Wielkim k. Tarnopola. W 1940 roku wraz z mamą został zesłany na 6 lat do Kazachstanu, a jego ojciec – nauczyciel i oficer - został zamordowany w Katyniu. Po powrocie z zesłania, szkołę średnia ukończył w Namysłowie a następnie rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim. Po dwóch latach dalsze studia i badania z zakresu radiochemii kontynuował na Uniwersytecie im. Łomonosowa w Moskwie, który ukończył w 1962 roku.
Po powrocie do kraju rozpoczął pracę w 1963 roku w Katedrze Chemii Nieorganicznej na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego. W tym okresie prowadził intensywne badania nad rozdzielaniem i wydzielaniem metali d‑elektronowych oraz badania równowag ekstrakcyjnych przy użyciu radioizotopów. Pracę doktorską z zakresu równowag ekstrakcyjnych obronił w 1969 r., stopień doktora habilitowanego z zakresu fizykochemii nieorganicznej uzyskał w 1974 r. na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego. W latach 1970-1975 był kierownikiem Zespołu Hydrometalurgii Miedzi i Pierwiastków Towarzyszących w tej uczelni.
W dniu 1 lipca 1975 roku razem z żoną dr Marią Kopacz przeszedł służbowo do pracy w Politechnice Rzeszowskiej, został mianowany docentem i objął stanowisko kierownika Zakładu Chemii Nieorganicznej w Instytucie Technologii Chemicznej PRz przemianowanym później w Wydział Chemiczny. Wprowadził nowe tematy badań z zakresu układów ekstrakcyjnych z wysalaczami, układów trójfazowych, kompleksowania jonów metali z flawonoidami i ich sulfonowymi pochodnymi. Pod jego kierownictwem zsyntezowano i wydzielono w stanie czystym nowe nieznane wcześniej pochodne sulfonowe flawonoidów o właściwościach antyoksydacyjnych.
Niezwykle intensywna praca naukowa i organizacyjna Profesora już w najbliższym dziesięcioleciu doprowadziła do znaczącego rozwoju naukowego Zakładu Chemii Nieorganicznej. Osobiste kontakty prof. S. Kopacza z Uniwersytetem Marii Curie -Skłodowskiej i innymi uczelniami umożliwiły zrealizowanie w latach 1978-1986 pod Jego promotorstwem sześciu przewodów doktorskich, oraz w następnych latach kolejnych dwóch.
Po uzyskaniu tytułu naukowego profesora w 1991 r., na bazie dotychczasowego Zakładu zorganizował Katedrę Chemii Nieorganicznej i Analitycznej. Realizował liczne projekty badawcze naukowe oraz na rzecz przemysłu krajowego, uczestniczył również w projektach międzynarodowych.
Prof. S. Kopacz współpracował z licznymi ośrodkami naukowymi z zagranicy i kraju, m.in. Akademią Technologiczną w Woroneżu, Katedrą Radiochemii Wydziału Chemicznego na Uniwersytecie im. Łomonosowa w Moskwie, Instytutem Geochemii i Chemii Analitycznej Akademii Nauk w Moskwie, Katedrą Chemii Analitycznej Uniwersytetu Lwowskiego, Petersburskim Instytutem Technologicznym, Wydziałem Chemii Uniwersytetu Wrocławskiego, Instytutem Chemii Nieorganicznej i Metalurgii Pierwiastków Rzadkich Politechniki Wrocławskiej, Wydziałem Chemii UMCS w Lublinie, Akademią Medyczną we Wrocławiu, Katedrą Chemii Analitycznej i Ogólnej Politechniki Śląskiej w Gliwicach, Instytutem Elektroniki Kwantowej WAT w Warszawie i innymi.
Dorobek naukowy prof. Kopacza obejmuje 12 podręczników i skryptów, m.in. The Rare Elements. Occurence and Technology (współaut. B. Jeżowska‑Trzebiatowska, T. Mikulski), ELSEVIER: Amsterdam-Oxford-New York-Tokyo, PWN Warszawa 1990; Problemy i metody chemii koordynacyjnej (praca zbiorowa), PWN, Warszawa-Wrocław 1981, The names of chemicals in conventional notations (praca zbiorowa), University of Lviv 2011, 4 patenty, ok. 90 artykułów naukowych, 212 referatów i komunikatów na konferencjach zagranicznych i krajowych, 50 opracowań badawczych. Prof. S. Kopacz aktywnie uczestniczył w organizacji konferencji naukowych, m.in. I Seminarium „Ekstrakcja – teoria i zastosowanie” (Rzeszów 1980), które następnie przekształciło się w Konferencję Międzynarodową „Ars Separatoria”. Zorganizował 7 konferencji naukowych cyklicznych (co 2 lata) „Flawonoidy i ich zastosowanie” i pełnił funkcję przewodniczącego tych konferencji. Uczestniczył także w Komitetach naukowych konferencji zagranicznych oraz wygłaszał referaty na zaproszenie.
Prowadził praktycznie wszystkie rodzaje zajęć dydaktycznych: wykłady z chemii ogólnej i nieorganicznej, obliczenia chemiczne, ćwiczenia z analizy chemicznej i instrumentalnej, ćwiczenia z chemii jądrowej, wykłady monograficzne, seminaria naukowe i dydaktyczne. Jest promotorem ponad 100 prac dyplomowych inżynierskich i magisterskich. Prowadził działalność związaną z pracą Sekcji Dydaktycznej przy Rzeszowskim Oddziale Polskiego Towarzystwa Chemicznego oraz odczyty i wykłady popularno-naukowe dla nauczycieli szkół regionu Południowo-Wschodniej Polski. Prowadził także wykłady popularno-naukowe w TVP Rzeszów.
Od chwili rozpoczęcia pracy w Politechnice Rzeszowskiej prof. S. Kopacz włączył się bardzo aktywnie w działalność organizacyjną i społeczną. Pełnił odpowiedzialne funkcje m.in. jako: Kierownik Zakładu a następnie Katedry Chemii Nieorganicznej i Analitycznej (1975 – 2008), Zastępca dyrektora Instytutu Technologii Chemicznej (1975-1981), Członek Rady Naukowej Instytutu Technologii Chemicznej (1975-1977), Prodziekan ds. nauki Wydziału Chemicznego PRz (1987-1993). Uczestniczył w pracy Senatu Politechniki i jego Komisjach (budżetu, finansów, organizacji i rozwoju, Historii i Tradycji PRz). Był Rzecznikiem Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli Akademickich PRz (1978-1982) oraz członkiem Komitetu Redakcyjnego Wydawnictw PRz (1987-1996).
Prof. S. Kopacz wspólnie z małżonką podjęli starania o zorganizowanie w Rzeszowie Oddziału Polskiego Towarzystwa Chemicznego, które zostało uwieńczone powodzeniem – 4 czerwca 1981 roku na posiedzeniu Zarządu Głównego PTCh powołano Rzeszowski Oddział obejmujący Region Południowo-Wschodniej Polski.
Prof. S. Kopacz uczestniczył aktywnie w pracach pozauczelnianych organizacji, instytucji naukowych i społecznych. Był wielokrotnym przewodniczącym Rzeszowskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Chemicznego i członkiem Zarządu Głównego PTCh (1981-1996), członkiem Towarzystwa Naukowego w Rzeszowie (1976-1989) i przewodniczącym Komisji Chemii (1985-1989), członkiem Komisji ds. Kształcenia i Rozwoju Chemicznego Kadr Zawodowych przy Komitecie PAN w Warszawie (1985-1988), uczestniczył w pracach Międzywojewódzkiej Komisji Kwalifikacyjnej Stopni Specjalizacji (chemia) przy WOM w Rzeszowie (przewodniczący Komisji). W latach 1987-1990 brał udział w pracach Zespołu Koordynacyjnego Resortowego Programu badań Podstawowych „Unowocześnianie procesu dydaktycznego - model dydaktyk szczegółowych”.
Z chwilą reaktywowania w 1989 roku w Rzeszowie Związku Sybiraków włączył się w jego działalność i wszedł w skład Zarządu Wojewódzkiego i Komisji Weryfikacyjnej. Historię Sybiraków rzeszowskich opisał i opublikował w Studiach Rzeszowskich, t. 2, 1995 r. Swoją pracę społeczną realizował także w Wojewódzkim Komitecie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa jako członek Komisji Historycznej (1996-2003).
Działalność naukowa, dydaktyczna, organizacyjna i społeczna prof. S. Kopacz była wielokrotnie nagradzana. Otrzymał m.in. Nagrodę Polskiego Towarzystwa Chemicznego, cztery Nagrody Ministra, Nagrodę Miasta Rzeszowa, Nagrody Rektorów Uniwersytetu Wrocławskiego i Politechniki Rzeszowskiej (wielokrotne). Prof. S. Kopacz za swoją wieloletnią aktywną pracę i zasługi otrzymał tytuły „Honorowego Profesora” nadane przez Senaty uczelni: Akademii Technologicznej w Woroneżu (2000) i Politechniki Rzeszowskiej (2018). Ponadto uhonorowany został Srebrną Odznakę OHP (1970), Złotym Krzyżem Zasługi (1977), Medalem „Zasłużonym dla Politechniki Rzeszowskiej” (1991), Medal Komisji Edukacji Narodowej (2000) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2018).
Pomimo tak wielu osiągnięć naukowych i organizacyjnych, prof. Stanisław Kopacz niezależnie od swojej wrodzonej skromności i życzliwości wobec innych, nie pozostawał biernym do końca swojej pracy zawodowej a także po jej zakończeniu. W życiu codziennym zawsze znajdował czas i dobre słowo dla wszystkich który się do niego zwracali. Jego wrażliwy charakter na los drugiego człowieka, bezinteresowność w działaniu, stanowią wzór do naśladowania, zarówno dla młodzieży akademickiej, jak nas wszystkich. Profesor Stanisław Kopacz pozostanie w naszej pamięci jako nieodżałowany przełożony, współpracownik, Kolega i sympatyczny człowiek.
Jan Kalembkiewicz
